სალამი ყველას 🙂
აგერ უკვე თითქმის ერთი თვე ხდება, რაც ახალი პოსტი არ დამიწერია და არც ახალი წელი მიმილოცია ჩემი ბლოგის მკითხველებისათვის.
დაგვიანებით გილოცავთ ყველას ახალ, 2014 წელს. ყველას წარმატებებს, ხვავს, ბარაქას და ქვეყანაში მშვიდობას გისურვებთ 🙂
რაც შეეხება ჩემს პასიურობას: საქმე იმაშია, რომ სამსახური დავიწყე და ვეღარ ვიცლი ხოლმე ვეღარაფრისთვის, არათუ ბლოგისთვის. შაბათ-კვირას ვისვენებ და მაქსიმალურად შევეცდები, ამ დღეებში მაინც შემოგთავაზოთ ახალი პოსტები. დღეს გადავხედე ჩემს მიტოვებულ ბლოგს და ძალიან გამეხარდა, რომ ბლოგის სტატისტიკა სულ უფრო და უფრო სასიხარულო მონაცემებს მახვედრებს 🙂 ასევე ხმების მომატებული რაოდენობა დამხვდა ჩემს მიერ ბლოგზე განთავსებულ გამოკითხვებში და დიდ მადლობას გადავუხდი ყველა იმ ადამიანს, ვინც შემოდის ჩემს ბლოგზე, ინტერესდება მასზე განთავსებული მასალით და გამოკითხვებშიც იღებს მონაწილეობას. დიდი მადლობა ყველას! 🙂 ახლა კი საქმეზე გადავიდეთ.
დღევანდელი ჩემი პოსტი ძაღლის ისეთ ჯიშს ეხება, რომელიც მართლაც რომ გამორჩეული და უცნაური გარეგნობითაა დაჯილდოებული. კერძოდ კი, თავიც და ტანიც ნაოჭებით აქვს დაფარული და ასევე მოლურჯო-მოშავო ფერის ენა აქვს. მაშ ასე, თქვენს წინაშეა ჩინური შარ-პეი, ან უბრალოდ შარ-პეი:
ჩინური შარ-პეი
ძაღლის ჯიში: შარ-პეი
სხვა სახელი: ჩინური შარ-პეი
წარმომავლობა: ჩინეთი
ფერი: წითური, ჩალისფერი, შავი, კრემისფერი, ყავისფერი, მოლურჯო, გარგრისფერი, შოკოლადისფერი, იასამნისფერი
ბეწვის ტიპი: ცხენისებრი; ე.წ. “ჰორსი” (უხეში და ზედმეტად მჩხვლეტავი) ჯაგრისისებრი; ე.წ. “ბრაში” (1 ინჩამდე სიგრძის და შედარებით რბილი) დათვისებრი (იშვიათია – 1 ინჩზე მეტი სიგრძის ბეწვით)
სიმაღლე: 46 – 56 სმ
წონა: ხვადი – 25 – 29 კგ; ძუ – 18 – 25 კგ
ლეკვების რაოდენობა: 4 – 6 ლეკვი
სიცოცხლის ხანგრძლივობა: 10 წელი
წარმოშობის ისტორია:
შარ-პეის ჯიში მომდინარეობს გუანდუნის პროვინციიდან, რომელიც სამხრეთ-ცენტრალურ ჩინეთში მდებარეობს. პირველი ჩინური შარ-პეი ძალიან განსხვავდებოდა ძაღლის იმ ჯიშისაგან, რომელიც დღეს ასე პოპულარულია დასავლეთში. სამხრეთ ჩინეთში -ჰონკონგსა და მაკაოში დასავლური და თავდაპირველი ტიპის შარ-პეის ერთმანეთისაგან განასხვავებენ ორი სხვადასხვა სახელით: “meat-mouth” და “bone-mouth”. ეს უკანასკნელი ტრადიციული ჩინური შარ-პეია, რომელსაც ნაკლები ნაოჭები, აპრეხილი კუდი, ცხენისებრი ბეწვი და ბეჰემოთისებრი დრუნჩი აქვს. სიტყვა “შარ-პეი” ითარგმნება, როგორც “ზუმფარისებრი ბეწვი” და აღნიშნავს ძაღლის ამ ჯიშის მოკლე და უხეშ ბეწვს.
შარ-პეის წინაპარი უცნობია. ის შესაძლებელია ოყოს ჩაუ-ჩაუს შთამომავალი, თუმცა ერთადერთი აშკარა კავშირი ძაღლის ამ ორ ჯიშს შორის მათი მოლურჯო-მოშავო ფერის ენაა. ჩინურ კერამიკულ ნაკეთობებზე არსებული ძველი სურათები კი ამტკიცებს, რომ ძაღლის ეს ჯიში ჯერ კიდევ ხანის დინასტიის დროს არსებობდა (206 წელი ჩვ.წ.აღ-მდე). ბოსტონის სახვითი ხელოვნების მუზეუმში დაცული ქანდაკება, რომელიც ჩვ.წ.აღ-ით 2 საუკუნით თარიღდება, გამოსახავს ძაღლს, რომელიც ძალიან ჰგავს თანამედროვე შარ-პეის. დიდი ხნის განმავლობაში შარ-პეი მიიჩნეოდა ზოგადი გამოყენების ფერმის ძაღლად ჩინურ სოფლებში, რომელსაც იყენებდნენ სანადიროდ, საქონლის სამწყემსად და დასაცავად და სახლისა და ოჯახის სადარაჯოდ. იმ დროისათვის, შარ-პეის გამოყვანა ხდებოდა ინტელექტის, ძალისა და მკაცრი, მოღუშული იერის გამო.
ბოლო დროის გენეტიკურმა კვლევამ აჩვენა, რომ შარ-პეი ძაღლის ერთ-ერთ უძველესი ჯიშია, რომელიც უფრო ადრე გამოეყო საერთო წინაპრებს, ვიდრე ძაღლის სხვა ჯიშები. 2004 წელს გამოქვეყნებულმა ძაღლის სუფთა სისხლის ჯიშების გენეტიკურმა ანალიზმა ცხადყო, რომ მგლების შემდეგ, მხოლოდ ოთხი ჯგუფი იყო ფუნდამენტური: აზიიდან – შარ-პეი შიბა ინუს, აკიტასა და ჩაუ-ჩაუსთან ერთად; ცენტრალური აფრიკიდან – ბასენჯი; არქტიკიდან – მალამუტი ციმბირულ ჰასკისთან და სამოედთან ერთად და შუა აღმოსავლეთიდან – ავღანური მწევარი და სალუკი.
მოგვიანებით, შარ-პეის ძაღლების ჩხუბებში იყენებდნენ. მოშვებული კანი და უკიდურესად მჩხვლეტავი ბეწვი მას თავდაპირველად განუვითარდა გარეული ტახის მოსაგერიებლად, როდესაც მას სანადიროდ იყენებდნენ. ძაღლების მაჩხუბრები შარ-პეის ამ თავისებურებას იყენებდნენ იმისათვის, რომ მოწინააღმდეგეს ადვილად ვერ ჩაევლო კბილები შარ-პეის უხეში კანისათვის და თუკი იგი მაინც შეძლებდა შარ-პეისათვის პირის ჩავლებას, ეს უკანასკნელი მაინც შეძლებდა მანევრირებასა და მეტოქის კბენას.
კომუნისტური რევოლუციის დროს, როდესაც შარ-პეის რაოდენობა საგრძნობლად შემცირდა, ძაღლები გადაარჩინა ჰონგ-კონგელმა ბიზნესმენმა მატგო ლაუმ (Matgo Law), რომელმაც 1973 წელს მიმართა ამერიკელებს ძაღლების ჟურნალის მეშვეობით, რათა გადაერჩინათ ძაღლის ეს ჯიში. დაახლოებით 200 შარ-პეი კონტრაბანდული გზით გადაიყვანეს ამერიკაში. ეხლანდელი ამერიკული შარ-პეის ჯიშის ძაღლები სწორედ იმ 200 გადარჩენილი ძაღლის შთამომავლები არიან.
ქცევა და ხასიათი:
შარ-პეის ლეკვობიდანვე სჭირდება სოციალიზაცია ბავშვებთან, უცხოებთან და სხვა ცხოველებთან. სხვა მოჩხუბარი ჯიშების მსგავსად, ძაღლის ეს ჯიშიც შეიძლება იყოს ჯიუტი, მტკიცე ნებისყოფის და ძალიან ტერიტორიულიც. ადრეული ასაკიდანვე მკაცრი და თანამიმდევრული წვრთნა შველის ამ თვისებების აღმოფხვრას, სანამ ისინი პრობლემად ჩამოყალიბდება.
შარ-პეი ხშირად ეჭვის თვალით უყურებს და უნდობლობით ხვდება ხოლმე უცხოებს, რასაც მისი, როგორც მოდარაჯე ძაღლის წარსულამდე მივყავართ. ძაღლის ეს ჯიში ძალიან დამოუკიდებელი და ჩაკეტილია. ამის მიუხედავად, შარ-პეი ძალიან მოსიყვარულე და ერთგულია თავისი ოჯახისადმი და უცხოებსაც კარგად იღებს, თუკი ადრეული ასაკიდანვე მოხდება მისი სათანადო გაცნობა სხვა ადამიანებისადმი. შარ-პეი წყნარი ჯიშია და მხოლოდ იმ შემთხვევაში ყეფს, როცა რაიმე აწუხებს ან თამაშობს. იგი შემგუებელია და ბრძანებებს სწრაფად სწავლობს. აქვს კარგი ყნოსვა; ბოლო დროს ხშირად მონაწილეობს შეჯიბრებებში მორჩილებასა და დაბრკოლებათა გადალახვაში.
მოვლა:
შარ-პეის ბეწვი ადვილი მოსავლელია, თუმცა საჭიროა დანაოჭებული კანის ნაკეცების გასინჯვა და გასუფთავება, რათა ინფექცია არ შეიჭრას. ასევე ყოველკვირეულად უნდა შემოწმდეს შარ-პეის ყურებიც, რადგან ისინი შესაძლოა ბაქტერიებისა და ყურის პარაზიტების ბუდედ იქცეს იმის გამო, რომ არ ხდება მათი სათანადო დაჰაერება. შარ-პეის სწრაფად ეზრდება ფრჩხილები თათებზე, ამიტომ აუცილებელია მათი დაჭრაც.
ბეწვის კარგ მდგომარეობაში შესანარჩუნებლად საკმარისია ჯაგრისით მსუბუქად ვარცხნა. შარ-პეის არ უყვარს ბანაობა, ამიტომ დაბანეთ მხოლოდ საჭიროების შემთხვევაში, თვეში ერთხელ ან ორჯერ, ან მშრალი შამპუნით გაასუფთავეთ. მოაცილეთ მიკრული ტკიპები.
ძაღლის ეს ჯიში ენერგიული ჯიშია და ესაჭიროება რეგულარული ვარჯიში, მაგრამ საზოგადოებაში საბლის გარეშე მისი გაყვანა არ შეიძლება უცხო ადამიანებისადმი შესაძლო აგრესიის გამოვლენის თავიდან ასაცილებლად.
ჯანმრთელობა:
შარ-პეისათვის დამახასიათებელია ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული შემდეგი პრობლემები:
ალერგიით გამოწვეული კანის ინფექციები
მემკვიდრეობითი შარ-პეის ცხელება – სერიოზული, თანდაყოლილი დაავადებაა, რომელიც იწვევს ხანმოკლე, მაგრამ განმეორებით ცხელებას, რომელიც 24 საათამდე გრძელდება და თან სდევს სითხის დაგროვება ფეხის კოჭებს ირგვლივ და მათი გასიება.
ამილოიდოზი – ამ დაავადების დროს, ანომალიური ცილა ამილოიდი სრულიად სხვადასხვა ორგანოსა და ქსოვილში ლაგდება, მათ შორის – კუნთებში, შემაერთებელ ქსოვილში, პერიფერიულ ნერვებში. ცილა ამილოიდი ხშირად თირკმელებსა და ღვიძლშიც ჩნდება, რასაც საბოლოოდ თირკმლის უკმარისობამდე მივყავართ.
ენტროპიონი – ქუთუთოს შიგნით შებრუნება თვალის ბროლისაკენ, რაც თვალის გაღიზიანებას იწვევს და უყურადღებობის შემთხვევაში, შესაძლოა სიბრმავით დასრულდეს. ენტროპიონის შემთხვევაში საჭიროა ქირურგიული ჩარევა.
ყურის ინფექციები
ვიტამინ B-12-ის ნაკლებობა – ეს დააადება შარ-პეის ჯიშის ძაღლებისათვის საზოგადო პრობლემას წარმოადგენს და მას მემკვიდრულად მიიჩნევენ.
შარ-პეი საქართველოშიც იყიდება და მისი ფასი 350 – 400 დოლარს შეადგენს. (მონაცემები აღებულია ვებ-გვერდიდან mymarket.ge)
გიტოვებთ Animal Planet-ის ვიდეოს Youtube-ზე შარ-პეის შესახებ.
წყარო: ვიკიპედია
პროგრამა – Dogs of the world (გუგლ ფლეიდან)
პაულ მაკგრივი, ელიზაბეტ ჯინისი – ძაღლები
დევიდ ალდერტონი – როგორ შევარჩიოთ ძაღლი
ბლოგი ძაღლებზე 