ძაღლის ეს უსაყვარლესი ჯიში ალბათ ყველა თქვენთაგანმა იცის და უყვარს. იგი ყველაზე პოპულარული ჯიშია მსოფლიოს ისეთ ქვეყნებში, როგორებიცაა ავსტრალია, კანადა, ახალი ზელანდია, დიდი ბრიტანეთი და ამერიკის შეერთებული შტატები (1991 წლიდან). ეს ჯიში მე ყველაზე უწყინარ ჯიშად მიმაჩნია იმიტომ, რომ შეხედვისთანავე დადებითი ემოცია მეუფლება. ეს ძაღლი თითქოს გიღიმის, როცა გიყურებს და ისეთ სითბოს გამოხატავს, რომ არ შეიძლება მის მიმართ დადებითად არ განეწყო. მას გამორჩეულად უყვარს ბავშვები და ქვემოთ აუცილებლად დავდებ ვიდეოს, თუ როგორი ურთიერთობაა ჩამოყალიბებული ავადმყოფ ბავშვსა და ძაღლის ამ ჯიშს შორის. ჩემი ბლოგის შემდეგი სტუმარია ლაბრადორ რეტრივერი, ან უბრალოდ ლაბრადორი:
ლაბრადორ რეტრივერი
ძაღლის ჯიში: ლაბრადორ რეტრივერი
სხვა სახელი: Labradour
მეტსახელი: ლაბი
წარმომავლობა: კანადა
ფერი: შავი, შოკოლადისფერი ან ყვითელი (ღია ყვითელი (თითქმის თეთრი) ტონიდან მელიისფერ წითურ ტონამდე)
ბეწვის ტიპი: გლუვი, მოკლე, ხშირი და სწორი
სიმაღლე: ხვადი – 56 – 63 სმ; ძუ – 54 – 60 სმ
წონა: ხვადი – 27 – 40 კგ; ძუ – 27 – 35 კგ
ლეკვების რაოდენობა: 5 – 10 ლეკვი (საშუალოდ 7 ლეკვი)
სიცოცხლის ხანგრძლივობა: 12 – 13 წელი
წარმოშობის ისტორია:
თანამედროვე ლაბრადორის წინაპარი წარმოიშვა კუნძულ ნიუფაუნდლენდზე, რომელიც დღეს უკვე ნიუფაუნდლენდისა და ლაბრადორის პროვინციის ნაწილია და კანადის ტერიტორიას ეკუთვნის. დღევანდელი ლაბრადორის ფუძემდებელი ჯიში იყო სენტ ჯონსის წყლის ძაღლი, რომელიც თავის მხრივ, მე-16 საუკუნეში კუნძულის ადრეული მაცხოვრებლების მიერ სპეციფიური ბრიდინგის მეშვეობით წარმოიშვა. სენტ ჯონსის ძაღლის წინაპარი უცნობია, თუმცა სავარაუდოდ იგი ინგლისური, ირლანდიური და პორტუგალიური სამუშაო ჯიშების შემთხვევითი შეჯვარებით მიღებული ძაღლი იყო. ნიუფაუნდლენდი (მაშინდელი დიდი ნიუფაუნდლენდი) სავარაუდოდ წარმოადგენს სენტ ჯონსის ძაღლის მასტიფებთან შეჯვარების შედეგს, რომლებიც მე-16 საუკუნიდან პორტუგალიელ მეთევზეებს ჩამოჰყავდათ კუნძულზე. უფრო პატარა ზომის, დაბალბეწვიანი სენტ ჯონსის ძაღლი (მაშინდელი პატარა ნიუფაუნდლენდი) გამოიყენებოდა ნანადირევის მოსატანად და წყლიდან ბადის ამოსაქაჩად. ეს პატარა ძაღლები იყვნენ ლაბრადორ რეტრივერის წინაპრები. თეთრი გულმკერდი, თათები, ნიკაპი და დრუნჩი – სენტ ჯონსის ძაღლისათვის დამახასიათებელი ეს ნიშნები ასევე ჩნდება თანამედროვე ლაბრადორის შერეულ ჯიშებში და ლაბრადორებში დროგამოშვებით ვლინდება გულმკერდზე პატარა, თეთრი ლაქისა (ე.წ. მედალიონი) ან თეთრი თმის სახით თათებსა და დრუნჩზე.
ნიუფაუნდლენდის სენტ ჯონსის ტერიტორია ძირითადად დასახლებული იყო ინგლისელებითა და ირლანდიელებით. ადგილობრივი მეთევზეები თავდაპირველად სენტ ჯონსის ძაღლს იყენებდნენ ნავებს შორის თოკების გასაჭიმად, სათევზაო ნავების გამოსაყვანად და სათევზაო ბადეების წყლიდან გამოსატანად.
სენტ ჯონსის ძაღლების ნაწილის უკან, ინგლისში – პულის ტერიტორიაზე დაბრუნება მოხდა მე-19 საუკუნის დასაწყისში, სადაც ეს ძაღლები იქცნენ სპორტულ და წყლის ფრინველებზე სანადირო ძაღლებად.
სენტ ჯონსის ძაღლის ინგლისში ჩამოყვანა სავარაუდოდ მოხდა დაახლოებით 1820 წელს, თუმცა ძაღლის ამ ჯიშის სახელი გაცილებით ადრე იღებს სათავეს ინგლისში. არსებობს ისტორია, რომლის მიხედვითაც მელმსბერის გრაფმა (the Earl of Malmesbury) დაინახა სათევზაო ნავზე მყოფი სენტ ჯონსის ძაღლი და დაუყოვნებლივ მოახდინა შეთნხმება იმ ვაჭრებთან, რომლებიც ახორციელებდნენ ამ ძაღლების ინგლისში ექსპორტს. პირველი ლაბრადორების წინაპრებმა იმდენად დიდი შთაბეჭდილება მოახდინეს მელმსბერის გრაფზე თავიანთი უნარებითა და წყლიდან და სანაპიროდან ნებისმიერი რამის გამოტანით, რომ მან მთელი თავისი ძაღლსაშენი დაუთმო ძაღლის ამ ჯიშის ჩამოყალიბებასა და განმტკიცებას. სწორედ მელმსბერის მიერ ბექლუს ჰერცოგისათვის (Duke of Buccleuch) 1880-იან წლებში ჰერცოგის მიერ ჩატარებული ბრიდინგის პროგრამისათვის გადაცემული ძაღლები, სახელად ეივონი და ნედი არიან მიჩნეული თანამედროვე ლაბრადორის წინაპრებად.
ქცევა და ხასიათი:
ლაბრადორი კეთილი, დამჯერი და ერთგული ძაღლის ჯიშია. გასაოცარი ყნოსვის წყალობით, მას შეუძლია მისდიოს სუნს მანამ, სანამ არ იპოვნის. სწორედ ამიტომ, საზღვაო და სამხედრო ძალები და ასევე პოლიცია იყენებს ლაბრადორებს კონტრაბანდისტების, ქურდების, ტერორისტებისა და სხვა დამნაშავეების გამოსავლენად. ლაბრადორი ინსტინქტურადაა მიდრეკილი სხვადასხვა საგნების დაკავებისაკენ და ამას დიდი სიფრთხილით აკეთებს (მას შეუძლია კვერცხი პირით გადაიტანოს ისე, რომ არ გატეხოს). ლაბრადორები მიდრეკილნი არიან ასევე საგნების ღეჭვისაკენ, რასაც შეიძლება გადაეჩვიონ სათანადო წვრთნის შემთხვევაში.
ლაბრადორს გააჩნია ძალიან გაწონასწორებული ჯიშის რეპუტაცია და ოჯახის შესანიშნავ კომპანიონს წარმოადგენს. იგი კარგად ეპყრობა ყველა ასაკის ბავშვებსა და სხვა ცხოველებს. მისი მხიარული და უშიშარი ბუნება ზოგჯერ საჭიროებს სათანადო წვრთნასა და მტკიცე ხელს, რათა არ მოხდეს ძაღლის ასე რომ ვთქვათ, ხელიდან წასვლა. ზრდასრული, უკონტროლო ლაბრადორი საკმაოდ პრობლემატური შეიძლება იყოს. ძუები შესაძლოა ოდნავ უფრო ჭკვიანები იყვნენ, ვიდრე ხვადი ლაბრადორები. ძაღლის ამ ჯიშის მომწიფება დაახლოებით სამი წლის ასაკში ხდება. მანამდე კი მათ გააჩნიათ ე.წ. ლეკვობის მსგავსი ენერგია, რასააც ხშირად ჰიპერაქტიურობასთან აიგივებენ. ლაბრადორის საბლით წვრთნა ადრეული ასაკიდანვე უნდა მოხდეს, რათა შემდგომ თავიდან იქნას აცილებული უკვე მოზრდილი ძაღლის საბლით გაწევა (გაქაჩვა). ლაბრადორებს ძალიან უყვართ ბურთით დაუსრულებლად თამაში და ასევე სხვადასხვა სახის აქტივობები, როგორიცაა მაგალითად დაბრკოლებების გადალახვა და პლასტმასის მფრინავი თეფშის გადაგდება და მოტანა.
მიუხედავად იმისა, რომ ლაბრადორს ზოგჯერ ახასიათებს ყეფა ხმაურზე, განსაკუთრებით კი ისეთ ხმაურზე, რასაც ვერ ხედავს (”განგაშის ყეფა”), ზოგადად იგი არ არის ხმაურიანი ან ტერიტორიული. ლაბრადორები ძალიან კონტაქტურები და მიმნდობნი არიან უცხოების მიმართ, ამიტომ კარგ მცველ ძაღლებს არ წარმოადგენენ.
ლაბრადორი ყველასათვის ცნობილი რეპუტაციით სარგებლობს მადის მხრივ და ზოგიერთი მათგანი შეიძლება განურჩევლად ყველა ტიპის, მათ შორის ადვილად მოსანელებელ და ასევე არასაკვებ ნივთებსაც კი ჭამდეს. სწორედ ამიტომ, ძაღლის პატრონს ძალიან დიდი ყურადღების გამოჩენა მართებს, რათა სათანადოდ აკონტროლოს ძაღლის მიერ საკვების მიღება სიმსუქნისა და მასთან დაკავშირებული ჯანმრთელობის პრობლემების თავიდან ასაცილებლად.
ლაბრადორის მტკიცე ხასიათი და სწრაფად ათვისების უნარი ამ ძაღლს იდეალურ ჯიშად აქცევს სამძებრო და სამაშველო, საპოლიციო და თერაპიული სამუშაოების შესასრულებლად. იგი ძალიან ჭკვიანი ჯიშია. სტენლი კორენის წიგნში ”ძაღლების ინტელექტი”, ლაბრადორს მე-7 ადგილი უჭირავს.
ლაბრადორი, როგორც სამუშაო ძაღლი:
ლაბრადორი ჭკვიანი ჯიშია კარგი სამუშაო ეთიკითა და ზოგადად გაწონასწორებული ხასიათით. ლაბრადორის ჩვეული სამუშაო როლი მოიცავს: ნადირობას, სამძებრო და აღმომჩენ სამუშაოებს (თავისი კარგი ყნოსვის წყალობით), უნარშეზღუდული ადამიანების დახმარებასა და თერაპიულ სამუშაოებს. კანადაში მეგზური ძაღლების 60-70 % ლაბრადორია. სათანადო წვრთნის შედეგად, ზოგიერთი ლაბრადორი პატრონს ეხმარება ბანკომატიდან ფულისა და საკრედიტო ბარათის გამოტანაში. შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ადამიანებს მეგზურობას ასევე უწევენ ოქროსფერი რეტრივერები და გერმანული ნაგაზები (ავჩარკები).
ლაბრადორები ძლიერი და დაუღალავი მოცურავეები არიან და შეუძლიათ ცივ წყალში გაძლება ხანგრძლივი დროის განმავლობაში. მათი უნარი, მონადირეებთან ერთად ჩუმად იმუშაონ მინდორში ისე, რომ დააკვირდნენ თუ სად ვარდება დაჭრილი თუ მოკლული ფრინველი და შემდეგ თავიანთი უბადლო ყნოსვის წყალობით გამოიტანონ ნანადირევი, ამ ძაღლებს წყლის ფრინველებზე მონადირე რეტრივერების მეფედ აქცევს.
ძაღლის ეს ჯიში ასევე გამოიყენება სამაშველო სამუშაოებისათვის (წყლიდან ადამიანის გამოსაყვანად და სიცოცხლის გადასარჩენად). ლაბრადორის ეს სამუშაო როლი დღესაც გრძელდება ძაღლის სხვა ჯიშებთან, კერძოდ კი ლეონბერგერთან, ნიუფაუნდლენდთან და ოქროსფერ რეტრივერთან ერთად.
მოვლა:
ლაბრადორის სწორი და მოკლე ბეწვი ადვილი მოსავლელია. მას სჭირდება რეგულარულად დავარცხნა და გამოხშირვა მაგარი ჯაგრისით, მაგრამ თივთიკი არ დაუზიანოთ. ბეწვი ძლიერი ცვენა მას არ ახასიათებს, თუმცა როგორც ძაღლის უმეტეს ჯიშებს, მასაც წელიწადში ორჯერ, განგურის დროს უხვად ცვივა ბეწვი. აბანავეთ ან გაწმინდეთ მშრალი შამპუნით მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში.
ძაღლის ეს ჯიში აქტიური და ცოცხალი ჯიშია, ამიტომ სჭირდება საკმაო ვარჯიში უმჯობესია დიდ ეზოში, სადაც ბევრს ირბენს. მისთვის საუკეთესოა სოფლის გარემო. სჭირდება დღეში ერთხელ ან ორჯერ გასეირნება. თვალყური ადევნეთ, როდესაც წყლის სიახლოვეს იქნება, რადგან ცურვა ძალიან უყვარს.
მოერიდეთ ლაბრადორისათვის ზედმეტი საჭმლის მიცემას, რადგან სიმსუქნისაკენ არის მიდრეკილი და ზარმაცდება.
ჯანმრთელობა:
ლაბრადორებს აქვთ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული შემდეგი პრობლემები:
მენჯ-ბარძაყისა და იდაყვის სახსრის დისპლაზია – განსაკუთრებით დიდ ძაღლებში, თუმცა არა იმდენად ხშირად, როგორც ეს ძაღლის სხვა ჯიშებს ემართებათ.
ლაბრადორებს ასევე შეიძლება ჰქონდეთ მუხლთან დაკავშირებული პრობლემები, როგორიცაა მაგალითად კვირისტავის ამოვარდნილობა.
ძაღლის ამ ჯიშისათვის დამახასიათებელია ასევე თვალის დაავადებები, კერძოდ: პროგრესირებადი რეტინალური ატროფია, კატარაქტა, რქოვანის დისტროფია და რეტინალური დისპლაზია.
მემკვიდრეობითი მიოპათია – იშვიათი მემკვიდრული დაავადება; ნელა პროგრესირებადი კუნთების ატროფია ნერვული სისტემის დაზიანების გარეშე.
სიმსუქნე – სათანადო ვარჯიშისა და კვების კონტროლის გარეშე, ამ დაავადებამ შეიძლება გამოიწვიოს მენჯ-ბარძაყის სახსრის დისპლაზია და სახსრების პრობლემები, ასევე მეორადი დაავადებები, როგორიცაა დიაბეტი და ოსტეოართრიტი.
ლაბრადორის ხსენებაზე მაშინვე მახსენდება მოურჯულებელი, მოუსვენარი და ცელქი მარლი ფილმიდან ”მარლი და მე”, რომელიც ამერიკელი ჟურნალისტისა და მწერლის – ჯონ გროგენის ამავე სახელწოდების წიგნის მიხედვით გადაიღეს 2008 წელს. აქვე გიტოვებთ ამ ფილმის ლინკს:
ლაბრადორი საქართველოშიც იყიდება და მისი ფასი საშუალოდ 250-დან 600 ლარამდე მერყეობს. (მონაცემები აღებულია ვებ-გვერდიდან mymarket.ge)
გიტოვებთ Animal Planet-ის ვიდეოს Youtube-ზე ლაბრადორის შესახებ და ასევე ლაბრადორისა და დაუნის სინდრომით დაავადებული ბავშვის თამაშს.
წყარო: ვიკიპედია
პაულ მაკგრივი, ელიზაბეტ ჯინისი – ძაღლები
დევიდ ალდერტონი – როგორ შევარჩიოთ ძაღლი
ბლოგი ძაღლებზე 